Zentrum für Integration und Migration
Rosa- Luxemburg- Straße 50
99086 Erfurt

ALMANYA EĞİTİM SİSTEMİ

A. Okul Öncesi Eğitim (Kindergarten)

Bu eğitim zorunlu bir eğitim değildir. Okul öncesi eğitim 3 yaşından itibaren başlayarak 6 yaşına kadar devam etmektedir. Ayrıca daha küçük çocukların da gidebileceği kreşler ve gruplar bulunmaktadır. Ancak okul öncesi eğitim için Erfurt’ta bir yer bulabilmek büyük bir şans. Zira yeteri kadar kurum ve eğitim personeli olmadığından en iyi ihtimal ile bekleme listesine alınarak 2 yıl sonrasına randevu verilebilmektedir.

Çocuk Yuvalarının Eğitim programının ağırlık noktasını, konuşma yeteneğini artırmak, kişiliğini geliştirmek, sosyal eğitim ve oyun oluşturur.

B. Temel Eğitim

Almanya’da üniversiteye kadar olan temel eğitim sistemi 3 ana bölümden oluşmaktadır.

  • İlköğretim (Grundschule, Primarstufe)
  • Ortaöğretim (Sekundarstufe I)
  • Lise (Sekundarstufe II)

Almanya’da eğitim sistemi eyaletlerin ihtiyaç ve talepleri doğrultusunda bazı farklılıklar gösterse de temel olarak eğitim sistemi tüm eyaletlerde aynıdır.

Okul zorunluluğu 9 yıl, bazı eyaletlerde 10 yıldır.

Göçmen olarak Almaya’ya gelen ve temel eğitim yaşında olan her çocuğun 3 ay içinde eğitime başlama zorunluluğu vardır.

B.1. İlköğretim (Grundschule):

Her çocuk 6 yaşında ilkokula (Grundschule) başlar. İlkokul genelde 4 yılı kapsar. Bazı eyaletlerde 6 yıldır. Bu eğitim genelde sabahtan öğlene kadar devam eder. Bazı okullarda ise tam gün eğitim hizmeti verilmektedir.

İlkokulda okuma-yazma, temel bilgi ve beceri dersleri verilir. Öğrenciler zorlanmaz. Okuma-yazma bu süreç içinde tamamlanır. Yüzme, bisiklet sürme, okul kampları, geziler vb. etkinlikler kazandırılması da bu eğitimin bir parçasıdır.

İlkokul müfredatında genel olarak “Almanca, Hayat Bilgisi, Matematik, Müzik, Resim, Beden Eğitimi” dersleri bulunmaktadır. 1. ve 2. sınıflarda sınıf öğretmenleri, 3. ve 4. Sınıflarda branş öğretmenleri derslere girmektedir.

1. ve 2. sınıflarda not verilmez. Not verme sistemi ilk iki yıl değerlendirme şeklinde, 3. ve 4. sınıflarda not şeklindedir. Not sistemi 1’den 6’ya kadardır. En iyi not 1 olup en kötü not 6’dır.

Not değerlendirmesi;

(1) : Öğrencinin verimi beklentilere üstün derecede uyduğu takdirde verilir.

(2) : Öğrencinin veriminin beklentilere tamamen uyduğu anlamına gelmektedir.

(3) : Öğrencinin veriminin beklentilere genel olarak uyduğu anlamına gelmektedir.

(4) : Öğrencinin veriminin gerçi tam yeterli olmadığı ama yine de beklentilere uyduğu anlamına gelmektedir.

(5) : Öğrencinin verimi beklentilere uymadığı ama temel bilgilere sahip olduğu zaman verilir.

(6) : Temel bilgilerin bile kısa zamanda giderilemeyecek kadar eksik olduğu anlamına gelmektedir.

İlköğretim eğitimi 4. sınıftan sonra tamamlanmış olur.

İlköğretimden sonra, öğrenciler yönlendirme sınıflarına başlarlar. Bu dönemde çocuklar, devam edecekleri okul modelini, anne- babalarıyla, öğretmenleriyle, bu okuldaki başarı durumlarına uygun okul modelini seçerler.

B.2. Ortaöğretim (Sekundarstufe I ve II)

Almanya’da Ortaöğretim Sekundarstufe I ve Sekundarstufe II olmak üzere 2 kademeli olarak sistematize edilmiştir.

5. sınıftan 10. sınıfa kadar olan dönem Sekundarstufe I, 10.-12. sınıfları ya da 10.-13. sınıfları kapsayan eğitim dönemi Sekundarstufe II olarak kategorize edilmektedir.

Akla yaklaştırıp daha anlaşılır olması açısından

Sekundarstufe I   = Ortaokul

Sekundarstufe II  = Lise

olarak betimlenebilir.

B.2.1. Ortaokul (Sekundarstufe I)

4. sınıftan sonra, ortaöğretimin ilk aşamasında, öğrenciler akademik yeteneklerine, okuldaki başarılarına, öğretmenlerinin ve ailelerinin isteklerine göre ayrılırlar ve üç farklı okuldan birine katılırlar.

5. sınıftan 10. sınıfa kadar olan dönemi kapsamaktadır. Yani Hauptschule, Realschule, Gymnasien ve Gesamtschule farklı seviyelerde, bu süre içinde alınan eğitimlerdir. Eğitim aldıkları okula göre öğrenciler ortaöğretim 9. veya 10. sınıftan sonra okulu bırakabilirler.

Çocukların eğitim hayatındaki bundan sonra 3 seçenek bulunmaktadır: Gynmasium, Realschule ve Hauptschule.

I – Gynmasium:

İlköğretim sonrası gidilebilecek en iyi okul tipidir. Öğrenciler bu okulda 13. sınıfa kadar okurlar. Eğitim kalitesi diğerlerine oranla çok daha iyi düzeydedir. Daha derin bir genel kültür sunar ve en az 2 yabancı dil öğretilir.

Sekundarstufe I. ve II. kademesini içeren tek okul türüdür. Bunlardan 5.-10. sınıfları Sekundarstufe I. kademesine (Gymnasium alt basamağı), 11.-12; 11.-13. sınıfları Sekundarstufe II. kademesine (Gymnasium üst basamağı) dahildir.

Bu okullar iki diploma verilir;

  • Birincisi, meslek yüksek okuluna devam hakkını sağlayan, 12. sınıftan sonra alınan diplomadır. Bununla bir meslek yüksekokuluna devam edilebilir.
  • İkincisi ise, 13. sınıftan sonra alınan diplomadır (Abitur). Yüksekokullara giriş hakkının yanı sıra, üniversitede öğrenim hakkını da sağlar.

Gymnasium mezuniyeti (Abitur) tüm üniversitelerin kapısını açmaktadır; ayrıca giriş sınavına gerek yoktur.

Abitur (Lise diploması olgunluk sınavı); Yüksekokulda okumaya hak tanıyan mezuniyet derecesi bir üniversitede veya meslek yüksekokulunda öğrenime başlamaya hak tanır. Bu oran ortalama olarak %45 civarındadır.

Lise diploması alan birçok öğrenci, üniversite öğreniminden önce bir iş yerinde meslek eğitimi yaparak daha sonra üniversite eğitimine, ya da son zamanlarda giderek yaygınlaşan dual üniversite eğitimine başlayabiliyor (hem meslek hem de üniversite eğitiminin bir firma bünyesinde birlikte yapılması). 2014 yılından itibaren hemen hemen tüm eyaletlerde lise bitirmede bir yıllık azaltmaya gidilmiştir. Böylece meslek yüksekokuluna giriş hakkı 11. sınıftan, lise diploması da (Abitur) 12. Sınıftan sonra edinilebilecek hale gelmiştir.

II – Realschule:

Hauptschule ile Gymnasium arasında genel eğitimi (genel kültür) ile birlikte mesleğe hazırlık eğitimi de vermektedirler. Genel olarak daha nitelikli bir meslek eğitimine hazırlayan okullardır. Öğrenciler bu okulda 10. sınıfa kadar okurlar. Bu okuldan alınan diplomayla (Fachoberschulereife) bir meslek lisesine devam edebilir ya da meslek eğitimine başlayabilirler. Gynmasium ile Hauptschule arasında bir eğitim programı vardır. Başarılı öğrenciler 10. sınıftan sonra devam ederek Abitur diploması alabilirler.

III – Hauptschule:

Alt düzey meslek okullarına hazırlayıcı bir eğitim veren okullardır. Öğrencilerin 5. sınıftan 9. sınıfa kadar temel eğitim aldıkları bir okul tipidir. Bazı eyaletlerde bu okulun 10. sınıfı da vardır. Ders programı diğer okul tiplerine göre daha basittir. Yetenekli ve başarılı öğrenciler Hauptschule 7. ve 8. sınıflardan sonra Realschule veya Gymnasiumlara geçiş yapabilirler.

Bu okul diplomasıyla gençler daha ziyade pratiğe dayalı mesleklerde eğitim almaya yönelik bir temel oluştururlar.

Bu okullardan alınacak Zeugnis (Karne ve Diploma), 10. sınıftan başlayan II. derece okullara (Sekundarstufe II) gitme hakkını tanır.

Gesamtschule, Gemeinschaftsschule (Ortak Okullar)

Pek çok okulun birleşmesinden meydana gelen okul türüdür. Pek çok eyalette Gynmasium, Realschule ve Hauptschule diploması edinilebilen ortak okullar bulunmaktadır. Bu okullarda Sekundarstufe I. ve II. kademesine devam eden öğrenciler öğrenim görmektedir.

Tüm öğrenciler entegre edildiğinden dolayı, Gesamtschule (Orta dereceli karma okul) veya Gemeinschaftsschule (Karma okul) son derece heterojendir. Karma okullar çeşitli okul türlerini tek çatı altında sunmaktadır. Hauptschule, Realschule ve Gymnasium aynı binada bulunmakta olup, birbirlerinden kesin şekilde ayrılmaktadır.

Bu okullar kurs sistemi ile yürütülür. Öğrenciler başarı derecelerine göre farklı kurslara yönlendirilirler ve yukarıda bahsedilen üç farklı okul diplomasından birine sahip olurlar.

Destekleme Okulları (Förderschule)

Genelde bu okullara zihinsel ve bedensel yetersizliklerinden dolayı özel ilgiye muhtaç çocuklar gönderilir. Özel pedagoglar eşliğinde az öğrencili sınıflarda eğitim alırlar.

Ancak bu okullar konusunda dikkat edilmesi gereken husus; bazı durumlarda Almancası yetersiz, sosyal ilişkileri zayıf ya da sorunlu çocukların da (özellikle göçmen kökenli çocuklar) gönderildiği bir okul tipi olmasıdır. Bu yüzden çocukların okul öncesi eğitim alarak hem Almancalarının hem de sosyal yönlerinin geliştirilmesi tavsiye edilir.

Ayrıca anne ve babaların okul hayatı boyunca çocuklarının yanında olması ve öğretmenleriyle yakın ilişki içinde olması çocuğun gelişimi ve okul başarısı için hayati önemdedir.

Gece Okulları (Abendschule)

Öğrenim sürecindeki başarı ya da başarısızlığa bağlı olarak öğrenciler diğer okullara yatay geçiş yapabilirler. Eğitim hayatlarına çeşitli nedenlerle ara vermiş yetişkinler de ileriki yaşlarda gece okullarına (Abendschule) devam ederek bir diploma sahibi olabilirler. Bu okullarda alınan eğitime göre orta öğrenim (Hauptschule), üniversite eğitimi için Abitur eğitimi almak mümkündür.

Bir iş yerinde meslek eğitimi normal olarak zorunlu okul eğitimini bitirdikten sonra yapılabilir.

B.2.2.  Lise (Sekundarstufe II)

Bu okulların öğrenim süreleri 10.-12. sınıfları ya da 10.-13. sınıfları kapsar.

Sekundarstufe II. kademesi, öğrencileri hem yükseköğrenime hem de mesleki eğitime hazırlar. Burada söz konusu olan eğitim aslında üniversiteye geçiş yapılacak olan aşamadaki eğitim sistemidir. Sekundarstufe I kademesi 5.-10. sınıfları; Sekundarstufe II kademesi 11.-13. sınıfları kapsamaktadır. Ancak birçok eyalette yapılan düzenlemeler ile 12. Sınıfa düşürülmüştür.

Sekundarstufe II, hem genel hem de meslek liseleri yer alır. Bu kademede şu okullar bulunur;

  • Gymnasialle Oberstufe (Gymnasium üst basamağı)
  • Berufliche Gymnasium
  • Berufsfachschule
  • Berufsoberschule
  • Fachschule

Sekundarstufe II, meslek yüksek eğitim akademisine girme seviyesi ile de bitirilebilir.

B.2.3.  Mesleki Eğitim (Berufsschule)

Sekundarstufe I kademesindeki okullardan yani ortaokuldan mezun olan öğrencilerin çoğunluğu mesleki eğitime devam eder.

Meslek okulları Berufsschule ve Beruffachschuller bünyesinde bulunmaktadırlar. Bu okullar, farklı alanlarda meslekî eğitimin ile birlikte genel kültür eğitimi vererek bitirme belgesi, meslek olgunluk (Fachhochschulreife) ya da olgunluk (allgemeine Hochschulreife) diplomasını da verirler.

Bu programlar; mesleki oryantasyon, mesleğe veya yükseköğrenime hazırlık, bir meslek diploması veya mesleki gelişim sunarlar.

Meslek eğitimi veren okullarda Sekundarstufe II olarak sayılmaktadır. Mesleki okul sistemleri içinde meslek akademileri, meslek yüksekokulları Sekundarstufe II olarak kabul edilmektedir. Bu eğitimden sonra yükseköğrenim alabilme seviyesine de ulaşılır.

Mesleki eğitim veren okul türleri;

  • Berufsvorbereitungsjahr
  • Berufsgrundschuljahr
  • Berufsschule
  • Berufsaufbauschule
  • Berufsfachschule
  • Fachoberschule
  • Berufliches Gymnasium ,Kollegschule

olarak sıralanabilir.

Bu okullar genellikle yarı zamanlı veya tam zamanlı akademik çalışmayı seçilen eğitimin seyrine bağlı olarak bir çıraklık veya staj ile birleştirir. Duale Ausbildung adı verilen özel bir staj sistemi, mesleki eğitim öğrencilerine okullarına devam ederken bir şirket bünyesinde çalışmalarına imkân tanımaktadır.

Almanya’ da, yarı zamanlı okula devam zorunluluğu 18 yaşını doldurana kadar olduğundan dolayı öğrenciler konumlarına uygun olarak yukarıda belirtilen okullardan birine devam etmek zorundadırlar.

C. Yüksek Öğrenim

Yükseköğrenim için Gymnasium eğitimi ve Abitur başarısı gereklidir.

Almanya’da yüksek eğitim alanında sistem,

  • Üniversiteler (Universitaet)
  • Meslek Yüksek Okulları (Fachhochschule)
  • Sanat Yüksek Okulu (Kunsthochschule)

şeklinde üç kısma ayrılmıştır.

Üniversiteler teknik üniversite ve klasik üniversite olmak üzere iki format halinde sınıflandırılabilir.

Almanya’da üniversite eğitimi tıp eğitimi dışında 6 sömestr sürer. Devlet üniversiteleri çok çeşitli alanlarda eğitim verirler.

Üniversite eğitimi Temel Eğitim (Grundstudium) ve Ana Eğitim (Hauptstudium) şeklinde şeklinde 2 bölüme ayrılır. Bir bölümle ilgili temel bilgilerin verildiği Temel Eğitim 4 sömestr sürer, genellikle bir ara sınav (Zwischenprüfung) ile sona erer. Ardından başlayan Ana Eğitim süresince ilgili bölümde uzmanlaşma ve derinleşmeye yönelik bilgiler öğrenilir.   

Özellikle lisansüstü eğitimde (post graduate) İngilizce olarak sunulan çok sayıda eğitim alternatifi mevcuttur.

Meslek Yüksek Okulları ise toplum ve ekonomideki yetişmiş nitelikli personel ihtiyacına cevap vermeye yönelik kısa süreli (3 yıl) ve veya 4 yıl mesleki odaklı eğitim veren kurumlardır. Genellikle bir üniversiteye bağlı olarak eğitim verirler.

Yükseköğrenim öğrencilerinin yaklaşık üçte biri uygulamalı yüksekokullara devam etmektedir. Uygulamalı yüksekokullar, Türkiye’de bilinen Meslek Yüksek Okulu’ndan farklı olarak lisans programı statüsünde değerlendirilir. Verilen eğitimin üniversite eğitiminden farkı, daha çok uygulama odaklı oluşudur.

İngilizce olarak “University of Applied Sciences” olarak anılan Fachhochschuleler Almanya’da hem yerli hem yabancı öğrencilerden büyük ilgi görmektedir. Fachhochschule mezunları, iş piyasasında da çabuk ve daha az zorlanarak i ş bulabilmektedir.

Muhtelif Konular

Okul Yılı

Almaya’da eğitim yılı ortalama 188 işgünü olup Ağustos ortasından başlar, Haziran sonuna kadar devam eder. Noel’de daha uzun, Paskalya ve sonbaharda kısa tatiller bulunmaktadır. Noel tatili genellikle iki haftadır ve yaz tatili yaklaşık altı haftadır. Resmi tatillerde okullar kapalıdır. Çeşitli tatillerin ve araların kesin tarihleri ​​eyaletler tarafından belirlenir. Tatil süreleri ortalama 75 gün civarındadır.

Eğitimde Veli Hakları

Elternrechte (Anne-baba hakları) : Çocuklarının eğitimi ile ilgili konularda velilerin; danışmanlık hizmeti alma, bilgilenme ve kararlara katılım hakları bulunmaktadır. Anne-babalar, çocuklarının dersine girebilir veya çocukları hakkındaki belgeleri görebilirler. Veli temsilcilikleri aracılığı ile anne-babalar, okulu ilgilendiren her konudaki kendi haklarını öğrenebilirler. Okul ile ilgili birçok planlamada, okul veli kurulunun görüşü alınmalıdır. Okul idaresi kararlarını velilere danışarak almak zorundadır.

Elternsprecher (Veli sözcüleri-temsilcileri) : Her eyaletin okul yasasında bu müessese bulunmaktadır. Bunlar, velileri temsil ederler ve anne-babalar, okul idaresi ve öğretmenler arasında bir köprü vazifesi görürler. Hak ve yükümlülükleri eyalete ve konuya göre farklılık göstermektedir. Veli sözcüleri danışman görevi üstlenebilecekleri gibi, sadece kararlara katılım hakkına da sahip olabilirler.

Dil Sınavları

TestDaF; yükseköğrenim görmek isteyen veya en azından dil düzeyini gösteren resmi bir belgeye ihtiyaç duyan Almanca öğrenenler için geçerli sınav türüdür. TOFEL ve IELTS benzeri bir sınavdır. Okuma, yazma, dinleme ve konuşma yeterliliklerini ölçen bir sınavdır.

TestAS; üniversite eğitimi için akademik dil yeteneğini ölçen bir sınavdır. TestAS Avrupa Birliği üyesi olmayan ülkelerden Alman üniversitelerinde lisans eğitimi almayı düşünen öğrenci adayları içindir.